ভোটৰ যুঁজ, ক্ষমতাৰ বাণিজ্য: ৰাজনীতিৰ নতুন সংজ্ঞা

 

এসময়ত ৰাজনীতি আছিল জনসেৱাৰ পবিত্ৰ মঞ্চ, য’ত নেতাসকলে সমাজৰ কল্যাণৰ বাবে নিজৰ জীৱন উৎসৰ্গা কৰিছিল। সাধাৰণ জীৱনযাপনৰ মাজেৰে তেওঁলোকে জনতাৰ দুখ-দুৰ্দশা অনুভৱ কৰি শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ, দীন-দুখীয়াৰ সাহায্য আৰু সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে কাম কৰিছিল। কিন্তু আধুনিক যুগত ৰাজনীতিৰ সেই আদৰ্শমূলক স্বৰূপ ক্ৰমশঃ লোপ পাইছে। আজিৰ ৰাজনীতি যেন এখন সুসংগঠিত ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠান, য’ত ভোট হৈ পৰিছে লেনদেনৰ মাধ্যম, ভোটাৰ হৈ পৰিছে গ্ৰাহক, আৰু ক্ষমতা অৰ্জন হৈ পৰিছে মূল লক্ষ্য।

ৰাজনৈতিক দলসমূহে নিজকে জনসাধাৰণৰ সেৱক হিচাপে প্ৰচাৰ কৰিলেও, তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপত ব্যৱসায়িক মানসিকতাৰ ছাপ স্পষ্ট। নিৰ্বাচনৰ সময়ত দলসমূহে প্ৰতিশ্ৰুতিৰ পেকেজ আগবঢ়ায়, যিবোৰ প্ৰায়ে জনতাৰ আৱেগ, ধৰ্মীয় চিন্তাধাৰা, বা জাতিগত বিষয়ৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ়া হয়। উদাহৰণস্বৰূপ, কিছুমান নিৰ্বাচনত দেখা গৈছে যে ৰাজনৈতিক দলসমূহে গ্ৰাম্য অঞ্চলত বিনামূলীয়া খাদ্য, ধন, বা স্থানীয় উন্নয়নৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ জৰিয়তে ভোটাৰক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। কিন্তু এই প্ৰতিশ্ৰুতিসমূহৰ বহুতো বাস্তৱায়নৰ সম্ভাৱনা নাথাকে, কেৱল নিৰ্বাচনৰ আগতে জনমত গঢ়ি তুলিবলৈ এইবোৰ কৌশল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ঠিক যেনেকৈ কোনো ব্যৱসায়ীয়ে নিজৰ পণ্য বিক্ৰীৰ বাবে বিজ্ঞাপনৰ জৰিয়তে গ্ৰাহকক মোহিত কৰে, ৰাজনৈতিক দলসমূহেও সামাজিক মাধ্যম, টেলিভিছন, আৰু বিজ্ঞাপনৰ কৌশলী ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে ভোটাৰৰ মানসিকতা প্ৰভাৱিত কৰে।

নিৰ্বাচন এতিয়া কেৱল জনমতৰ প্ৰকাশ নহয়, বৰঞ্চ এক তীব্ৰ যুদ্ধৰ দৰে হৈ পৰিছে। এই যুদ্ধত জয়ী হ’বলৈ ৰাজনৈতিক দলসমূহে বিভিন্ন অনৈতিক পন্থাৰ আশ্ৰয় লয়। প্ৰতিপক্ষৰ বিৰুদ্ধে মিছা সংবাদ, ভুৱা ভিডিঅ’, আৰু অপপ্ৰচাৰৰ ব্যৱহাৰ এতিয়া সাধাৰণ। কিছুমান ক্ষেত্ৰত দেখা গৈছে যে নিৰ্বাচনৰ সময়ত প্ৰতিদ্বন্দ্বীৰ বিৰুদ্ধে সামাজিক মাধ্যমত মিছা তথ্য প্ৰচাৰ কৰি জনমতক বিভ্ৰান্ত কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলোৱা হয়। এনে কৌশলে গণতন্ত্ৰৰ মূল ভেঁটিৰ ওপৰত প্ৰশ্নবোধকৰ সৃষ্টি কৰিছে। ইয়াৰ উপৰিও, ধনৰ প্ৰলোভন, জাতি-ধৰ্মৰ ভিত্তিত বিভাজন, আৰু ক্ষণস্থায়ী সুবিধাৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ জৰিয়তে ভোটাৰক প্ৰভাৱিত কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলি থাকে। এই সকলোৰে মূল উদ্দেশ্য হৈছে ক্ষমতা অৰ্জন, কিন্তু প্ৰশ্ন হৈছে—এই ক্ষমতা কাৰ বাবে? জনসাধাৰণৰ কল্যাণৰ বাবে, নে নিজৰ স্বাৰ্থৰ বাবে?

নিৰ্বাচনৰ পিছত ৰাজনীতিৰ প্ৰকৃত খেল আৰম্ভ হয়। জনসেৱাৰ উদ্দেশ্যে নিৰ্বাচিত নেতাসকলৰ লক্ষ্য প্ৰায়ে ব্যক্তিগত আৰু দলীয় স্বাৰ্থৰ দিশে ঢাল খায়। ৰাজহুৱা সম্পদৰ অপব্যৱহাৰ, চুক্তি-টেণ্ডাৰৰ বাণিজ্য, আৰু স্বজনপোষণৰ ঘটনা এতিয়া সাধাৰণ হৈ পৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপ, কিছুমান ক্ষেত্ৰত দেখা গৈছে যে চৰকাৰী প্ৰকল্পৰ চুক্তি নিৰ্বাচিত নেতাৰ ঘনিষ্ঠ ব্যক্তি বা সমৰ্থকসকলক প্ৰদান কৰা হয়, যাৰ ফলত জনসাধাৰণৰ অৰ্থৰ অপচয় হয়। ইয়াৰ উপৰিও, প্ৰতিপক্ষক দমন কৰিবলৈ মিছা গোচৰ, আইনৰ অপব্যৱহাৰ, আৰু কেতিয়াবা শাৰীৰিক আক্ৰমণৰ দৰে ঘটনাও সংঘটিত হয়। এনে পৰিস্থিতিয়ে ৰাজনীতিৰ নৈতিকতাৰ অৱক্ষয়ৰ এক ভয়াৱহ চিত্ৰ উপস্থাপন কৰে।

ৰাজনীতিৰ এই ব্যৱসায়ীকৰণে সমাজত বহু নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাইছে। প্ৰথমতে, জনসাধাৰণৰ মাজত ৰাজনৈতিক নেতা আৰু দলৰ প্ৰতি আস্থাৰ অভাৱৰ সৃষ্টি হৈছে। বহু সচেতন নাগৰিকে এতিয়া ৰাজনীতিক এখন লেতেৰা খেল বুলি ভাবে, য’ত কেৱল স্বাৰ্থপৰায়ণ লোকসকলেহে জড়িত। ফলত ভোটদানৰ হাৰ হ্ৰাস পাইছে, আৰু যুৱ সমাজ ৰাজনীতিৰ পৰা আঁতৰি গৈছে। উদাহৰণস্বৰূপ, চহৰাঞ্চলৰ শিক্ষিত যুৱক-যুৱতীৰ মাজত নিৰ্বাচনত ভোটদানৰ প্ৰতি উদাসীনতা দেখা গৈছে, কাৰণ তেওঁলোকে ভাবে যে তেওঁলোকৰ ভোটে কোনো পৰিৱৰ্তন আনিব নোৱাৰে। দ্বিতীয়তে, জাতি, ধৰ্ম, আৰু অঞ্চলৰ ভিত্তিত বিভাজনৰ ৰাজনীতিয়ে সমাজত ঘৃণা, সন্দেহ, আৰু অনৈক্যৰ সৃষ্টি কৰিছে। এনে বিভাজনৰ ফলত সমাজৰ ঐক্য আৰু সমন্বয়ৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰিছে, যিয়ে গণতন্ত্ৰৰ ভিত্তিক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিছে।  

তথাপিও, এই সমস্যাবোৰৰ সমাধান অসম্ভৱ নহয়। ৰাজনীতিৰ এই অৱক্ষয় ৰোধ কৰিবলৈ এক সমন্বিত আৰু দীৰ্ঘম্যাদী প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন। প্ৰথমতে, নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াত স্বচ্ছতা আৰু জৱাবদিহিতা বৃদ্ধি কৰিব লাগিব। ৰাজনৈতিক দলৰ পুঁজিৰ উৎস আৰু ব্যয়ৰ ওপৰত কঠোৰ নিৰীক্ষণৰ ব্যৱস্থা থাকিলে দুৰ্নীতিৰ মাত্ৰা হ্ৰাস পাব। উদাহৰণস্বৰূপ, নিৰ্বাচনী প্ৰচাৰৰ ব্যয়ৰ সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰি আৰু তাৰ নিৰীক্ষণৰ বাবে এক স্বাধীন সংস্থা গঠন কৰিলে স্বচ্ছতা বৃদ্ধি পাব। দ্বিতীয়তে, শিক্ষাৰ মাধ্যমেৰে নাগৰিকৰ মাজত ৰাজনৈতিক সচেতনতা বৃদ্ধি কৰিব লাগিব। বিদ্যালয় আৰু মহাবিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত নাগৰিকত্ব, নৈতিকতা, আৰু গণতান্ত্ৰিক দায়িত্বৰ শিক্ষা সন্নিবিষ্ট কৰিলে ভোটাৰসকলক সঠিক নেতা বাছনি কৰাত সহায় কৰিব। তৃতীয়তে, সংবাদ মাধ্যমক স্বাধীন আৰু নৈতিকভাৱে দায়িত্বশীল কৰি তুলিব লাগিব। মিছা সংবাদ আৰু অপপ্ৰচাৰৰ বিৰুদ্ধে কঠোৰ আইন প্ৰণয়ন কৰি সংবাদ মাধ্যমৰ বিশ্বাসযোগ্যতা পুনৰুদ্ধাৰ কৰা সম্ভৱ। চতুৰ্থতে, শিক্ষিত আৰু আদৰ্শবাদী যুৱ সমাজৰ ৰাজনীতিত সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিব লাগিব। যুৱক-যুৱতীসকলে ৰাজনীতিক এখন গঠনমূলক প্লেটফৰ্ম হিচাপে গ্ৰহণ কৰিলে নতুন ধাৰাৰ নেতৃত্বৰ উত্থান ঘটিব। শেষত, নিৰ্বাচনৰ সময়ত হিংসা, অপপ্ৰচাৰ, আৰু অপব্যয়ী কৌশলৰ বিৰুদ্ধে কঠোৰ আইন প্ৰণয়ন আৰু বাস্তৱায়নৰ বাবে শক্তিশালী নিৰ্বাচন আয়োগৰ ভূমিকা অতি জৰুৰী।

গণতন্ত্ৰৰ সৌন্দৰ্য হৈছে জনতাৰ হাতত থকা চূড়ান্ত ক্ষমতা। কিন্তু এই ক্ষমতাৰ সঠিক ব্যৱহাৰ নকৰিলে অযোগ্য নেতৃত্বই দেশৰ ভৱিষ্যতক অন্ধকাৰ কৰি তুলিব পাৰে। ৰাজনীতিৰ ব্যৱসায়ীকৰণৰ পৰা মুক্তি পাবলৈ প্ৰয়োজন এক সচেতনতা অভিযান, য’ত প্ৰতিজন নাগৰিকে ক’ব পাৰে—“আমি কেৱল উপভোক্তা নহয়, আমি সচেতন নাগৰিকো। তুমি নেতা হ’বলৈ বিচাৰিলে জনসেৱাৰ মনোভাৱ লৈ আহিবা।” যদি প্ৰতিজন ভোটাৰে নিজৰ ভোটৰ মূল্য উপলব্ধি কৰে, যুৱ সমাজে ৰাজনীতিত গঠনমূলক ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে, আৰু ৰাজনৈতিক দলসমূহে নৈতিক মানদণ্ড মানি চলে, তেতিয়া পুনৰ এখন আদৰ্শমূলক আৰু জনমুখী ৰাজনীতি গঢ়ি তোলা সম্ভৱ। এই পৰিৱৰ্তনৰ বাবে জনসাধাৰণ, ৰাজনৈতিক দল, আৰু প্ৰশাসনৰ সমন্বিত প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন। কেৱল তেতিয়াহে ৰাজনীতিৰ প্ৰকৃত সংজ্ঞা পুনৰুদ্ধাৰ কৰি ইয়াক জনকল্যাণৰ মাধ্যম হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা সম্ভৱ হ’ব।

 

টুৱাৰাম দত্ত