মাননী (চুটি গল্প )

“আপোনাৰ মাটিখিনিত দুইমহলীয়া ঘৰৰ পাৰ্মিছন দিব পৰা নাযাব ৷ প্ৰথম কথা আপোনাৰ মাটিৰ পৰিমাণ মাত্ৰ এঘাৰ লোছা ৷ ইমান কম মাটিত আচলতে আৰ্ ছি ছি বিল্ডিংৰ প্ৰশ্নই আহিব নোৱাৰে ৷ তাতে এতিয়া বিল্ডিং বাই ল’ খন নতুনকৈ ম’ডিফিকেশ্যন হোৱাৰ কথা আছে ৷ বিল্ডিং এটাৰ বাবে নাই বুলিও অন্তত: পোন্ধৰ লোছা মাটি প্ৰয়োজনীয় ৷” – বিৰক্তিভৰা কন্ঠেৰে চলিহাক কথাখিনি কৈ উঠিল পৰিদৰ্শক ভৱেন ৰায়ে ৷ ক্ষন্তেকৰ বাবে চলিহা অপ্ৰস্তুত হৈ পৰিল ৷ পেন্টৰ জেপৰ পৰা ৰুমালখন উলিয়াই কপালৰ ঘামখিনি মোহাৰি ল’লে ৷ কোঠাটোত পূৰ্ণোদ্যমে এ ছি চলি আছিল যদিও চলিহাৰ কপালৰ ঘামখিনি ৰোধ কৰিবলৈ এ ছি মেছিনটো যেন বাৰুকৈয়ে ব্যৰ্থ ৷

“কিবা এটা বেলেগ ৰাষ্টা নাইনে ?”- চলিহাৰ কন্ঠত কাকুতিৰ সুৰ ৷

“ছ’ৰী, বেয়া নাপাব ৷ তদুপৰি আপোনাৰ মাটিখিনিলৈ সোমোৱা ৰাষ্টাটো ৷ ৰাষ্টা নহয় এটা ঠেক গলি ৷ মাত্ৰ ছয় ফুটৰ সেই গলিটোৰে সোমাই  আপুনি দুইমহলীয়া বিল্ডিং এটাৰ কথা কেনেকৈ কল্পনা কৰিব পাৰে ? সেইবাবে আপোনাৰ আৱেদন বিবেচনা কৰিব পৰা নহব ৷”

          কথাখিনি কৈয়েই পৰিদৰ্শক ৰায়ে টেবুলৰ ওপৰৰ বিশেষ এটা ফাইল মেলি লৈ একান্তমনে তাত মনোনিৱেশ কৰিলে ৷ চলিহা যথেষ্ট হতাশ হৈ পৰিল ৷ বেছিকৈ হতাশ হ’ল আচলতে পৰিদৰ্শক ৰায়ৰ নঞাৰ্থক উত্তৰটোৰ উপৰিও চলিহাৰ উপস্হিতিক তেওঁ একপ্ৰকাৰ অগ্ৰাহ্য কৰাৰ চেষ্টাটোতহে ৷

          চলিহাই দুইমহলীয়া বিল্ডিং এটা নিৰ্মাণৰ বাবে মহানগৰ উন্নয়ন প্ৰাধিকৰণৰ ওচৰত আৱেদন কৰিছিল ৷ তেওঁৰ মাটি বেছি নহয় ৷ পৈত্ৰিক উত্তৰাধিকাৰী হিচাপে পোৱা মাটিখিনিৰ অৱশেষ মাত্ৰ এঘাৰ লোছা মাটি ৷

          গুৱাহাটীৰ কুমাৰপাৰা অঞ্চলৰ বাসিন্দা চলিহাহঁত আচলতে ককাকৰ দিনতেই মাটি কিনি মহানগৰত থিতাপি লোৱা পৰিয়াল ৷ বৃটিছৰ দিনতেই কাছাৰীৰ মুন্সিফৰ চাকৰি কৰা ককাক লম্বোদৰ চলিহাৰ আচল ঘৰ আছিল উজনিৰ শিৱসাগৰৰ চাৰিংত ৷ চাকৰিসূত্ৰে দেশ স্বাধীন নৌ হওঁতেই গুৱাহাটী গৰকা লম্বোদৰ চলিহাই কুমাৰপাৰা বুলিয়েই নহয়, উলুবাৰী, ভৰলু, ভঙাগড় আদি গুৱাহাটীৰ ভালেমান ঠাইত বহুতখিনি মাটি-সম্পত্তি সেই তাহানিৰ দিনতেই গঢ়ি তুলিছিল ৷ তেওঁৰ পো-জী আছিল সাতোটি ৷ সাতোটি সন্তানৰ মাজত সাতভাগ হোৱা সম্পত্তিবোৰ পিছলৈ নাতি-নাতিনীৰ দিনত ভাগ ভাগ হৈ টুটি আহিব ধৰিলে ৷ বৰ্তমানৰ চলিহাৰ ভাগৰ এঘাৰ লোছা মাটিৰ প্লটটো আচলতে সেই বিশাল সম্পত্তিৰে এটা অৱশিষ্ট অংশ ৷

কুমাৰপাৰা অঞ্চলৰ তৰুনৰাম ফুকন পথৰ পৰা ঠেক গলি এটাৰে কিছুদূৰ সোমাই গ’লেই চলিহাৰ মাটিখিনি ৷ আচলতে মূল পথৰ পৰাই প্ৰায় একবিঘা মাটিৰ এটা সুন্দৰ প্লটেই আছিল চলিহাৰ ৷ দুবছৰৰ আগতে হোৱা ভায়েকৰ কেঞ্চাৰত বৰদেউতাকৰ পৰা কেবালাখো টকা ধাৰলৈ লব লগা হৈছিল চলিহাই ৷ চলিহাৰ ভায়েক দুজন ৷ দুয়োজনেই আছিল কৰ্মহীন নিবনুৱা ৷ তাৰে ডাঙৰজনৰ যেতিয়া  কমবয়সতেই কেঞ্চাৰ ৰোগ ধৰা পৰিল , বৰদেউতাক নিজেই আগবাঢ়ি আহিছিল ৷ মুম্বাইলৈ উৰাজাহাজেৰে লৈ গৈ বেমাৰ দেখুওৱা , বেমাৰৰ চিকিৎসা কৰা , দৰৱ-জাতি কিনা সকলোবোৰ খৰচ বৰদেউতাকে কোনো সংকোচ নোহোৱাকৈয়ে হাতখুলি হিয়া উজাৰি কৰিছিল ৷ কৃতজ্ঞতাত বৰদেউতাকৰ প্ৰতি মূৰ দোঁ খাই পৰিছিল চলিহাৰ ৷ বৰদেউতাক নথকা হ’লে তেওঁ কোনোদিনেই ভায়েকৰ চিকিৎসা কৰিব হয়তো নোৱাৰিলেহেঁতেন ৷ চলিহাৰ উপাৰ্জন নগণ্য ৷ চৰকাৰী অফিচ এটাত সামান্য এটা টাইপিষ্টৰ চাকৰি ৷ টাইপিষ্টৰ বেতনেৰে কেঞ্চাৰৰ লগত যুঁজ দিয়াটো চলিহাৰ দৰে মানুহৰ বাবে অলীক কল্পনা ৷ তেনেসময়ত বৰদেউতাকৰ সহায়ৰ হাত, হাততে সৰগ ঢুকি পোৱাৰ নিচিনা ৷ হলেও চলিহাৰ ভায়েক বেছি দিন জীয়াই নাথাকিল ৷ ভগৱানৰ ইচ্ছাত বিধিপথালি দিয়াৰ সামৰ্থ্য আচলতে কাৰোৱেই নাছিল ৷ ভায়েকৰ মৃত্যুৰ পিছতহে বৰদেউতাকৰ আচল স্বৰূপটো চলিহাৰ সন্মুখত উন্মোচিত হৈছিল ৷ ভায়েকৰ চিকিৎসাৰ বাবে খৰচ হোৱা সমুদায় ধন হিচাপ কৰিলে কেবালাখৰো ওপৰ হয় ৷ চলিহাৰ দৰে নিমাখিত, নি:কিন মানুহ এটাৰ পক্ষে সিমানখিনি টকা পৰিশোধ কৰা সপোনৰো অগোচৰ ৷ সেয়েহে টকাখিনিৰ বিপৰীতে  বৰদেউতাকে চলিহাৰ এক বিঘা মাটিৰ এটা বুজন অংশ প্ৰায় জোৰ কৰিয়েই নিজৰ নামত লিখাই লৈছিল ৷ মূল পথৰ সন্মুখৰ অংশ নিজৰ নামত ৰাখি পিছৰখিনিৰ বাবে চলিহাহঁত অহা-যোৱা কৰিবলৈ এটা সামান্য গলি যেন ঠেক ৰাষ্টা এটা তেওঁ এৰি দিছিল ৷ তাৰ পিছত বেচ্ তৎপৰতাৰে মাটিডোখৰৰ চাৰিওসীমাত ওখ দেৱাল দিয়াৰ কামো শেষ কৰি পেলাইছিল বৰদেউতাকে ৷ প্ৰায় ছয় ফুটমানৰ ঠেক গলি এটাৰে চলিহাহঁত যেতিয়া নিজৰ খেৰ-বাহঁৰ চালি ঘৰটোলৈ অহা যোৱা কৰিছিল নিজকে বৰ্হি-বিশ্বৰ পৰা বিছিন্ন , সমাজ জগতৰ পৰা নিলগৰ এক অচিন অজান দ্বীপৰ অকলশৰীয়া বাসিন্দা যেন অনুভৱ কৰিছিল চলিহাই ৷ মহানগৰীত আচলতে চলিহাহঁতৰ দৰে মানুহৰ দাম নাই ৷ তেওঁলোক একো একোটা অচল মুদ্ৰা ৷ ককাকৰ দিনৰে অজস্ৰ মাটি-সম্পত্তিৰ অধিকাৰী বিখ্যাত চলিহা পৰিয়ালৰ এইজন চলিহাৰ ভাগত নিজৰ বুলিবলৈ ৰৈছিল মাথো এঘাৰ লোছাৰ এটুকুৰা সৰু মাটিত খেৰ-বাহঁৰ এটি জুপুৰী হেন চালিঘৰ ৷

ৰহমানেই প্ৰথম কথাষাৰ উলিয়াইছিল ৷ চলিহাৰ সৈতে একে অফিচৰে চাকৰিয়াল ৰহমান ৷ হওঁতে পদৱীত অলপমান ওখ যদিও ৰহমানৰ চলিহাৰ প্ৰতি ব্যৱহাৰ সদায় বন্ধুৰ দৰে ৷ আজিকালি বেংক লোন পাবলৈ সহজ ৷ ৰহমানৰ সম্পৰ্কীয় ভায়েক এজন ষ্টেট বেংকৰ ওপৰ খাপৰ বিষয়া ৷ ভঙাগড় শাখাতে কৰে ৷ দৰকাৰী কাগজ পত্ৰবোৰ থিকে-থাকে থাকিলে চলিহাৰ বাবে বিল্ডিং লোন এটা পাবলৈ বৰ এটা টান হ’ব নালাগে ৷ বহল হৃদয়ৰ বন্ধু ৰহমানৰ মতে আজিৰ দিনত মহানগৰীত চলিহাৰ  সাধাৰনভাৱে হলেও এখন কংক্ৰিটৰ ঘৰ থকা উচিত ৷ নিজৰ দিনবোৰ বাৰু এনেকৈয়ে পাৰ হ’ল, কিন্তু উঠি অহা ল’ৰা-ছোৱালী দুটাৰ ভৱিষ্যতৰ দিনবোৰলৈ চাই চলিহাই সময় থাকোতেই কিবা এটা কৰা উচিত ৷ ল’ৰা-ছোৱালী দুটাৰ কপাল দুখনত খেৰ-বাহঁৰ জুপুৰী এটা গটাই দি নিজ দায়িত্বৰ সামৰণী মৰাটো চলিহাৰ দৰে মানুহ এজনৰ পক্ষে কেতিয়াও উচিত নহব ৷

সহকৰ্মী ৰহমানৰ কথাবোৰে চলিহাৰ মন চুইছিল ৷ কিবা এটা কৰা উচিত ৷ অন্তত: ল’ৰা-ছোৱালী দুটাৰ বাবে ৷ তেওঁৰ সৰু অকণমান মাটিটুকুৰাত মন থাকিলেও ডাঙৰ কালিৰ ঘৰ এখন কেতিয়াও নবহে ৷ কিন্তু কংক্ৰিটৰ ঘৰ এখনত হাত দিবই যেতিয়া আজিৰ দিনৰ প্ৰায়বোৰ সুবিধাই তাত থকা উচিত ৷ প্ৰয়োজনীয় কোঠা আৰু সুবিধাবোৰ পাবলৈ হ’লে ঘৰখন কমপক্ষেও দুইমহলা হোৱা প্ৰয়োজন ৷ ভূমি মহলাত তেওঁ পৰিয়ালৰ সৈতে নিজে থাকি প্ৰথম মহলাটো ভাড়া দিয়াৰ কথাও চিন্তা কৰিব পাৰে ৷ আজিকালি যিহে মহঙাৰ যুগ ৷ এটা মহলা ভাড়া দিব পাৰিলে অন্তত: দুটা অতিৰিক্ত পইচাৰ মুখ দেখিব পাৰে ৷ এবাৰ বেংক লোন ল’লে মাহে মাহে লগা কিস্তিৰ পইচাখিনিকে ভাড়াৰ পৰা যদি ওলাই আহে তেওঁ মানুহটোৱে যথেষ্ট সকাহ পায় ৷

হাজাৰ হলেও চলিহাৰ দৰে মানুহ এজনে কংক্ৰিটৰ বিল্ডিং এটা কৰিম বুলি আগবঢ়াটো আকাশত চাং পতাৰ নিচিনা কথা ৷ কিন্তু ৰহমান মানুহজন বেচ্ উৎসাহী ৷ তেওঁৰ মতে আজিকালি কিছুমান বিষয়ত বিভিন্ন সুবিধা আছে ৷ অলপমান চকু-কাণ মেলি ঠেং ডাঙিলেই হ’ল ৷ চলিহাৰ প্ৰভিডেন্দ ফান্দ, কিছু জমা টকা আদিৰে আৰম্ভনী টো কৰিব পাৰিলে বিল্ডিং টোৰ পিচৰ কামখিনি লোনৰ পইচাৰে আগবঢ়াই নিয়াত বিশেষ অসুবিধা হ’ব নালাগে ৷ চাঁদ দুখন তুলি যেনেতেনে তৰ্জাৰ বেৰা দিয়েই সোমাই লব পৰা যাব ৷ পকা চাঁদৰ ওপৰত তৰ্জা বেৰাৰ সৰু কোঠাবোৰতো আজিকালিৰ মহানগৰত বেচ্ ভাড়া পোৱা যায় ৷ তাৰ পইচাৰে বেংকৰ মাহিলী কিস্তিবোৰ নিয়মীয়াকৈ পৰিশোধ কৰি লোনটো পুনৰ অলপ এক্সটেনচন কৰি লব পাৰিলে সামৰণীৰ কামবোৰ অসুবিধা নোহোৱাকৈয়ে কৰিব পাৰি ৷

আজিকালি মহানগৰীত ঘৰ বান্ধিবলৈ মহানগৰ উন্নয়ন প্ৰাধিকৰণৰ কাৰ্য্যালয়ৰ পৰা অনুমতি লব লাগে ৷ তাৰবাবে সম্ভাৱ্য ঘৰটোৰ নক্সা, ঘৰটো যিহেতু কংক্ৰিটৰ, ইয়াৰ প্ৰয়োজনীয় গাঁঠনিৰ স্হায়ীত্বৰ প্ৰমাণ পত্ৰ, নিৰ্মাণ খৰচৰ প্ৰাক্ কলন ইত্যাদিবোৰ স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত অভিযন্তা বা স্হপতিবিদৰ পৰা তৈয়াৰ কৰি প্ৰাধিকৰণৰ অফিচত দাখিল কৰিব লাগে ৷ প্ৰাধিকৰণে মাটিৰ মূল নথি পত্ৰ,নক্সা আদি পৰীক্ষা কৰাৰ উপৰিও মাটিখিনিৰ চৰ-জমিন পৰিদৰ্শন কৰি আপত্তিবিহীন অনুমতি দিলেহে বেংকে ঘৰটোৰ বাবদ লোন মঞ্জুৰ কৰিব পাৰে ৷ অফিচৰ পৰা ওলায়েই এদিন সন্ধিয়া এটাত চলিহাই ৰহমানৰ লগত একেলগে  ৰাজগড় ৰোডৰ নাম থকা প্ৰাইভেট অভিযন্তা এজনৰ চেম্বাৰ পালেগৈ ৷ নক্সা, প্ৰাক্ কলন ইত্যাদি দৰকাৰী নথিবোৰ লাহে লাহে প্ৰস্তুত হৈ উঠিল ৷

মহানগৰ উন্নয়ন প্ৰাধিকৰণৰ ওচৰত গৃহ নিৰ্মাণৰ আৱেদন কৰিয়েই চলিহাই এখন বিচিত্ৰ জগতৰ মুখামুখি হ’ল ৷ নিজৰ অফিচৰ টাইপ-ৰাইটাৰৰ সন্মুখতেই দিনটোৰ সৰহভাগ সময় কটোৱা চলিহাৰ বাবে এইখন জগত সম্পূৰ্ণ অচিনাকী ৷ চৰকাৰী অফিচ নহয়, যেন এখন দিয়া-লোৱাৰ বজাৰ ৷ এইখন বজাৰত সোমাই নিজৰখিনি হাচিল কৰাৰ এক অঘোষিত প্ৰতিযোগিতাত মানুহবোৰ ব্যস্ত ৷ আৱেদন কৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ক্ষেত্ৰ পৰিদৰ্শকক লৈ মাটি পৰিদৰ্শন , ডিলিং এছিচটেন্ট , নগৰ পৰিকল্পক , পিয়ন, কেৰাণী, চৌকিডাৰটোৰ পৰা অফিচৰ গেটৰ সন্মুখৰ চিকিউৰিটিটোলৈকে-আটাইবোৰ ঘটনা আৰু চৰিত্ৰই  চলিহাৰ দৰে নিমাখিত, নিৰীহ চৰিত্ৰৰ মানুহটোক বিশ্ময়ত হতবাক কৰি তুলিলে ৷ আৰু সৰ্বশেষত এতিয়া ক্ষেত্ৰ পৰিদৰ্শক ভৱেন ৰায়ে চূড়ান্ত ঘোষণা কৰিলে-“আপোনাৰ আৱেদন বিবেচনা কৰিব পৰা নহব ৷”

ঠেক প্ৰৱেশ পথ আৰু কম পৰিমাণৰ মাটি – মূলতঃ এই দুটা অজুহাততে চলিহাৰ আৱেদন নাকচ হ’ব ৷ এতিয়াও কথাবোৰ চূড়ান্ত হোৱা নাই ৷ পৰিদৰ্শক ভৱেন ৰায়ে মৌখিক ভাৱেহে কৈছে ৷ যোৱা চাৰি-পাঁচমাহ অফিচ খতি কৰি প্ৰাধিকৰণৰ অফিচলৈ তাঁত-বাতি কৰা চলিহা হতাশ হৈ পৰিল ৷ বিমৰ্ষ মন এটা লৈ উভতাৰ পথত ৰহমানক কথাষাৰ জনাবৰ মন গ’ল ৷ আজি ভালেমান দিন ৰহমান গুৱাহাটীৰ বাহিৰত আছিল ৷ আচলতে সকলো ক্ষেত্ৰতে চলিহাক দিহা-পৰামৰ্শৰে সহায় কৰা ৰহমান প্ৰাধিকৰণৰ অফিচৰ আৱেদন পৰ্বৰ এই সমগ্ৰ সময়চোৱাত চলিহাৰ লগত নাছিল ৷ অফিচৰে বিশেষ এটা ট্ৰেইনিংৰ কামত মুম্বাইত আছিল ৷ সদ্যহতে তেওঁ গুৱাহাটীৰ অফিচলৈ আহি পুনৰ কামত ধৰিলে ৷

“কিবা এটা হ’ব ৷ ইমান সহজতে সকলো শেষ হৈ যাব দিব নোৱাৰি ৷”- ৰহমানৰ এই গুনটোৱেই চলিহাৰ ভাল লাগে ৷ সহজতে হাৰ মনা চৰিত্ৰৰ নহয় ৷

“আপুনি কিবা-কিবি দিয়া লোৱা কৰিছিলে নেকি ?”

“না-নাই, আচলতে ভালদৰে কথা পতাৰ কোনদিনানো সুযোগ পালো ? -পৰিদৰ্শক জন যিহে গোঙোৰা স্বভাৱৰ ৷ আমাৰ নিচিনা বোৰৰ ফালে মূৰ ডাঙিয়েই চাব নিবিচাৰে ৷”

ৰহমান যুগৰ সৈতে তাল মিলাই চলা মানুহ ৷ কাক কিদৰে সুধিব লাগে সেয়া তেওঁৰ নখ-দৰ্পনত ৷ আজিৰ যুগৰ দিয়া লোৱা, ভাগ-বটৰা সংস্কৃতিৰ বেহ-ৰূপৰ সৈতে ৰহমান বাৰুকৈয়ে পৰিচিত ৷ আৰু এনে এজন ৰহমান থাকোতে চলিহাৰ আৱেদন নাকচ হ’ব ! না: হবই নোৱাৰে ৷ .......

কাছাৰীৰ গছজোপাৰ তলত চলিহা ৰৈ আছে ৷ এফিডেফিট দুখন ন’টাৰীৰ পৰা চহী কৰাই উকিল জন এই আহেহে লাগে ৷ এখন এফিডেফিটত তেওঁৰ বক্তৱ্য হ’ল- যিহেতু তেওঁৰ মহানগৰৰ অন্য কোনো ঠাইত বেলেগ মাটি নাই...সামৰ্থ্যও নাই...এয়া সম্পূৰ্ণ ৰূপে ওৱাৰিছ সূত্ৰে পোৱা জমি গতিকে ঘৰ এখন সাজিবলৈ অনুমতি পাবই লাগিব ৷ সিখন বৰদেউতাকে কৰা ৷ আচলতে বেলেগ এজনৰ ভূৱা চহীৰে ভূৱা বৰদেউতাকে ঘোষনা কৰিছে যে –যিহেতু চলিহাৰ প্ৰৱেশ পথৰ ঠেক গলিটোৰ সন্মুখৰ মাটিখিনি তেওঁৰ নিজা, গতিকে ভতিজাকে ভৱিষ্যতে গাড়ী থবলৈ ( যদি নিজৰ হয়গৈ বা ভাৰাতীয়াৰ থাকে ) তেওঁৰ চোতাল খন বিনা অনুমতিৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব ৷

একে অফিচৰে সহকৰ্মী ৰহমান চলিহাৰ বাবে সঁচাকে পৰম বিশ্ময় ৷ আজিৰ যুগৰ প্ৰকৃত প্ৰতিনিধি ৷ এফিডেফিট দুখন লৈ উকিল জন আহিল ৷ চলিহাই পাচশ টকাৰ নোট এখন উলিয়াই দিলে ; মাননী হিচাপে ৷ এই এফিডেফিট দুখন দাখিল কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়াৰ বাবদ কালি ৰহমানে পৰিদৰ্শক ভৱেন ৰায়ক বিশ হাজাৰ দিছিল ; মাননী হিচাপে ৷

-টুৱাৰাম দত্ত   

ৰাজগড় ৰোড , গুৱাহাটী

১৪ / ১১ / ২০১২

tuwaramdutta@gmail.com